Tekst Hanna Pennock
Ruim anderhalf jaar geleden (voorjaar 2018) zijn we bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) begonnen met een nieuw onderzoek in de collectie. De vraag was: hebben we objecten in onze collectie die verbonden zijn met slavernij en ons koloniale verleden? Hoe vind je relevante objecten als je zoekt naar datgene wat juist niet specifiek beschreven en benoemd is? Dit vroeg om een benadering die resulteerde in een pilotonderzoek. De uitkomst presenteren wij in dit e-magazine.
Wij delen onze aanpak en bevindingen graag – u leest hier een verslag van hoe onze zoektocht verlopen is, hoe wij ons lieten adviseren en welke zoektermen we gebruikten. In deze publicatie tonen we bovendien een ‘virtuele tentoonstelling’ van 25 objecten die representatief zijn voor de vele ‘vondsten’ in de collectie.
Bij een thema als dit is meerstemmigheid van groot belang. Wij lieten ons inspireren door het project Many Lenses van de Smithsonian Institution in Washington D.C. waar conservatoren van drie musea objecten uit hun collecties vanuit verschillende invalshoeken belichtten. Ook het Mauritshuis bood verschillende perspectieven in de tentoonstelling Bewogen beeld. Op zoek naar Johan Maurits, in het voorjaar van 2019. Dergelijke voorbeelden laten zien hoe waardevol het is je objecten vanuit uiteenlopende perspectieven te (laten) bekijken.
Om die meerstemmigheid te bereiken zijn de 25 objecten in deze publicatie telkens door drie verschillende auteurs beschreven. In totaal hebben 31 conservatoren, specialisten en mensen met diverse achtergronden, jong en minder jong, bijgedragen. De opdracht was open: schrijf een stuk bij dit object vanuit je eigen optiek, kennis en perspectief. De auteurs beschikten daarbij over summiere gegevens over het object en kenden elkaars beschrijvingen niet. Met hun kennis, ideeën en gevoelens voegen zij nieuwe lagen en betekenissen toe aan de objecten. Deze stille getuigen uit vroeger tijden worden zo tot spreken gebracht. De resultaten zijn onverwacht en soms confronterend. Ze bieden nieuwe inzichten en stemmen vaak tot nadenken. Het was een avontuur, ook voor de vele auteurs die vaak spontaan aangaven hoeveel plezier ze beleefd hadden aan het schrijven over ‘hun’ objecten.
De vele objecten die we met het pilotonderzoek naar boven haalden, zijn ontsloten op de website collectienederland.nl en daarmee toegankelijk voor wie er nader onderzoek naar wil doen. Voor ons is het werk eigenlijk nog maar net begonnen. Nu wacht ons de taak titels en beschrijvingen aan te passen daar waar ze onvolledig, achterhaald, kwetsend of denigrerend zijn. We hopen op de aanvullingen van onderzoekers, studenten, vrijwilligers en geïnteresseerden vanuit alle hoeken en invalshoeken. Zo kunnen we de objecten verrijken met kennis en context.
Wij nodigen u van harte uit te grasduinen in de teksten en u te laten verrassen door de diverse verhalen. We hebben de objecten in willekeurige volgorde opgenomen en ook de drie teksten per object hebben we niet volgens een vast stramien ingedeeld.
De teksten van dit e-magazine zijn in Engelse vertaling te vinden op english.cultureelerfgoed.nl.
Dank
Hartelijk dank aan alle auteurs die aan deze publicatie hebben bijgedragen: Jessica de Abreu, Anniek Bakker, Aspha Bijnaar, René Dekker, Eric Domela Nieuwenhuis, Luc Eekhout, Oscar Ekkelboom, Mitchell Esajas, Karwan Fatah-Black, Lucy Geurts, Alexandra van Kleef, Elmer Kolfin, Fransje Kuyvenhoven, Margot Langelaan, Lisa Lambrechts, Yuri van der Linden, Martijn Manders, Wim Manuhutu, Tirzo Martha, Nathalie Menke, Dorian Meijnen, Ineke Mok, Tom van der Molen, Hanna Pennock, Eveline Sint Nicolaas, Dineke Stam, Hasti Tarekat Dipowijoyo, Simone Vermaat, Jovanka Wanadya, Mercedes Zandwijken en Simone Zeefuik. Dank ook aan Miriam Windhausen voor de eindredactie, aan Cor Mulders voor de foto’s en aan Dick van Mersbergen voor de vormgeving.
Opmerking bij de tweede editie
In de eerste editie werd nog op enkele plaatsen het woord ‘slaaf’ gebruikt terwijl het tegenwoordig steeds meer vervangen wordt door ‘slaafgemaakte’. In overleg met de auteurs is dit in deze tweede editie aangepast. Wij hebben de gelegenheid te baat genomen tegelijk enkele kleine correcties aan te brengen.
