Landschap met sawa’s

Hasti Tarekat Dipowijoyo

"Op de basisschool krijgt elk Indonesisch kind bij de eerste tekenles de opdracht twee omgekeerde driehoeken te tekenen als symbool van twee bergen. Het is vaak met een zonsopgang tussen de twee bergen. De rest van de ruimte op de pagina is voor de ‘sawah’, het rijstveld, afgebeeld als geometrische lijnen met enkele boeren die hun lichaam buigen om de ‘padie’ te planten. Blauwe luchten met wolken en vliegende vogels zijn meestal de finishing touch. Het is precies zoals dit schilderij in essentie is opgebouwd, hoewel deze voorstelling meer geavanceerde vaardigheden op het gebied van schilderen laat zien.

Het rijstveld, de bergen, de blauwe lucht, vogels en de boeren zijn symbool van natuurlijke rijkdom, hardwerkende arbeid en het plattelandsleven van Indonesië. Schilderijen als deze met een uitgewerkte lijst hingen in huis bij conservatieve Indonesiërs-oude-stijl. Dit type landschappen wordt nog steeds door straatverkopers aangeboden in toeristische gebieden als Yogyakarta of Denpasar."

Wim Manuhutu

"Dit werk van de in Salatiga (Java) geboren Leo Eland past in de traditie van de Mooi Indië-stroming die in het toenmalige Nederlands-Indië populair was bij het Europese publiek. De landschappen tonen vaak de natuur of een rustieke omgeving: boeren aan het werk op de ‘sawah’. Zulke voorstellingen schetsen een beeld van de kolonie waar natuurlijke schoonheid en maatschappelijke rust de boventoon voeren. In dit opzicht kan deze stroming als een bevestiging van de status quo worden beschouwd.

Dat is ook de reden waarom een opkomende groep van Indonesische kunstenaars zich al in de koloniale tijd ging afzetten tegen de Mooi Indië-stroming; omdat ze vonden dat deze voorbijging aan wat zich werkelijk afspeelde. Deze kunstenaars wilden het leven van de bevolking realistisch in beeld brengen. Na de onafhankelijkheid van Indonesië raakte het werk van de Mooi Indië-kunstenaars decennia in de vergetelheid, buiten een kleine kring van liefhebbers. Daar is nu verandering in gekomen. Met de opkomst van een kapitaalkrachtige middenklasse in Indonesië is er nu ook daar weer hernieuwde belangstelling voor het genre, wat weerspiegeld wordt door stijgende prijzen op de kunstmarkt."

Eric Domela Nieuwenhuis

"Leo Eland is een van de bekendste Mooi Indië-schilders. Het overgrote deel van zijn werk stelt landschappen van Java en Sumatra voor. Hij en zijn tweelingbroer Arthur werden in 1882 in Salatiga in Midden-Java geboren. Hun vader was KNIL-officier. Eland begon als tekenaar bij de topografische dienst nabij Batavia en ging pas op latere leeftijd schilderen. Hij kreeg daarbij adviezen van zijn vriend, de schilder Charles Dake jr. Met hem zou hij in 1915 voor de Wereldtentoonstelling in San Francisco diorama’s maken. Later maakte Eland zelf nog andere grote diorama’s voor internationale tentoonstellingen. Deze diorama’s verbeeldden Indische landschappen met geschilderde achtergronden en geboetseerde figuren op schaal. De grootste, in New York in 1939, was 32 bij 10 meter. In 1920 verliet Eland Indië en vestigde zich in Den Haag. Daar opende hij in 1936 een kunstzaal waar hij vrijwel uitsluitend zijn Indische landschappen toonde. Deze waren veelal gebaseerd op foto’s, bijvoorbeeld op die van fotograaf C.B. Nieuwenhuis, met wie hij in 1919 een reis door Kerenci op Sumatra had gemaakt.

Dit Landschap met sawa’s komt uit de Rijkscollectie in Nederlands-Indië. Omstreeks 1949/1950 hing het op Paleis Rijswijk in Jakarta en in 1961 werd het door het Hoge Commissariaat naar Nederland verzonden als deel van de Landsverzameling."