Ambrosius Bosschaert de Jonge (?-1645), Stilleven met vruchten, bloemen en twee kaketoes, 1635
Olieverf op doek, 109,3 x 163,3 cm
Objectnummer NK1828
In langdurig bruikleen bij Centraal Museum Utrecht
Foto: Centraal Museum Utrecht
Lucy Geurts
"Ambrosius Bosschaert de Jonge kreeg zijn schildersopleiding van zijn vader Ambrosius de Oudere (1573-1621) en zijn oom Balthasar van der Ast (1593/4-1657). Hij specialiseerde zich in het stillevengenre, in het bijzonder het bloem- en fruitstilleven. Hoewel deze ‘fruytage’ naar het leven lijkt geschilderd, is het dat allesbehalve. De gearrangeerde soorten bloemen en vruchten komen uit verschillende jaargetijden en hebben bovendien hun oorsprong in diverse landen.
Ook diersoorten, zoals de twee vogels op dit schilderij, werden door de Nederlandse zeevaarders en handelscompagnieën meegenomen uit Amerika, Azië of Oceanië in de hoop op een gunstige verkoop in Europa. Het houden van exotische vogelsoorten in volières en menagerieën was aanvankelijk voorbehouden aan de adel, maar vanaf de tweede helft van de 17de eeuw kon ook de rijke Nederlandse burgerij zich deze luxe permitteren. Het samenkomen van de ‘Oude Wereld’ en de ‘Nieuwe Wereld’ in dit schilderij getuigt zodoende niet alleen van de vele dubieuze handelsrelaties die de Noordelijke Nederlanden destijds onderhielden, maar evengoed van de alom heersende interesse in het ‘exotische’."
Het zijn namelijk geen kaketoes, maar ara’s. Geen link met Nederlands-Indië en de VOC, maar met onze vroegste kolonisatie van delen van Zuid-Amerika.
Ineke Mok
[Fragment uit -gefingeerde- brief gericht aan de schilder Ambrosius Bosschaert II te Arnemuiden, 1635, in een moderne hertaling. Ondertekening onleesbaar.]
Arnemuiden, 1635
Hooggeachte heer, Ambrosius Bosschaert,
Bij mijn broer in de stad heb ik onlangs een prachtig schilderij van uw hand mogen bewonderen. De vruchten, de bloemen en de hagedis kwamen levensecht op mij over, evenals de fraaie schelp in de vorm van een hoorn, die wij op onze Zeeuwse stranden niet snel zullen aantreffen. Ik wil u vragen voor mijn vrouw een soortgelijk stilleven te vervaardigen. Daarbij heb ik een verzoek dat u wellicht vreemd overkomt: ik zou de voorstelling graag verlevendigd zien met één of meer papegaaien. Mijn vrouw is namelijk verrukt van deze wonderbaarlijke vogels en ik heb haar jaren geleden al mogen verrassen met twee exemplaren, een rode ara en een blauw met gele, beide uit onze vruchtbare kolonie Berbice. Met enkele kaketoes uit de Molukken houden ze huis in de volière waar mijn vrouw dagelijks vele uren doorbrengt.
Ik hoop u binnenkort te mogen ontvangen. Bij die gelegenheid kan ik de ara’s voor u loslaten in onze pas gebouwde oranjerie zodat u hen ook vliegend kunt aanschouwen. Ik kan u tevens de geelgroene kalebassen tonen, waarvan het zaad mij eveneens uit de America’s is toegestuurd, en die dit jaar bijzonder groot zijn.
René Dekker
"Kaketoe of Ara. Het is letterlijk een wereld van verschil. Kaketoes vind je van de Filippijnen via Oost-Indonesië tot in Australië. Ara’s leven daarentegen in Midden- en Zuid-Amerika. Dit werk van Bosschaert vertelt een heel ander verhaal dan de titel Stilleven met vruchten, bloemen en twee kaketoes doet vermoeden. Het zijn namelijk geen kaketoes, maar ara’s. Geen link met Nederlands-Indië en de VOC, maar met onze vroegste kolonisatie van delen van Zuid-Amerika. De afbeelding van deze Blauw-gele ara en Geelvleugelara uit 1635 behoort tot een van de eerste van beide soorten in de Nederlandse schilderkunst. De vogels komen voor in Suriname, maar dat koloniseerden Europeanen pas in 1650. Beide ara’s kunnen ook niet afkomstig zijn uit voormalig Dutch-Brazil, de noordoosthoek van Brazilië waar Johan Maurits in 1637 voet aan land zette. Ze komen daar namelijk helemaal niet voor. Bovendien schilderde Bosschaert dit werk twee jaar eerder. Waar beide soorten wel voorkomen en de exemplaren op het schilderij vandaan lijken te komen, is Brits-Guyana. Hier stichtte Nederland in 1616 een handelspost. De kleurrijke ara’s die gemakkelijk de lange zeereis naar Nederland overleven, zijn nog steeds populair als huisdier."
