‘Surinamer II’

Aspha Bijnaar

"We kijken naar een zwarte man, een Surinamer zoals de titel verklapt. Een markante kop, met opvallende gelaatstrekken. De tekenaar heeft aandacht besteed aan de mimiek. Hij draagt een das op een lichtgekleurd hemd. Een verzorgd kapsel met een scheiding in het haar. De tekening is gemaakt in de jaren vijftig. Een kwart eeuw voordat de massale migratie van Surinamers naar Nederland zou beginnen. De Surinamers die in de jaren vijftig van de vorige eeuw hierheen kwamen, waren hoogopgeleid en uit de betere milieus. Ze kwamen hier om te werken of te studeren. Ze kwamen terecht in de advocatuur, universitair onderwijs of in de ambtenarij. Een tweede groep migranten reisde in de jaren zestig voor een betere toekomst af naar Nederland. In die groep zien we onderwijzers, verpleegsters en arbeiders. Toen Suriname in 1975 onafhankelijk werd, vertrouwden veel Surinamers de nieuwe toekomst die dat zou brengen niet en kochten een enkel ticket richting het voormalig moederland dat hen eeuwen had gekoloniseerd. Ze arriveerden en masse op Schiphol. Met de integratie van Surinamers is het gelukkig goed gekomen. Volgens de statistieken behoren zij inmiddels tot een van de best geïntegreerde groepen van Nederland."

Fransje Kuyvenhoven

"Toen ik dit portret zag, moest ik meteen denken aan Sonny Boy, de hoofdpersoon uit Annejet van der Zijls bestseller. De man op de tekening heeft geen naam, de tekening heet ‘Surinamer II’. Er is nog een tekening van hem in de rijkscollectie, ‘Surinamer I’. De titel is op zijn zachtst gezegd vreemd, want bij welk portret staat nu ‘Nederlander’ of ‘Italiaan’? De man op de tekening, in strak wit overhemd met stropdas, glimlacht minzaam, alsof hij ergens met licht verholen plezier naar kijkt.

Wie hij is, is niet bekend; navraag bij de familie van de kunstenaar leverde niets op. Zou hij een musicus zijn, die genietend van zijn concert, even naar een ander bandlid kijkt, klaar om ‘just in time’ zijn riff in te zetten?

De maker Antonie Theodorus, ‘Amp’, Smit was een veelzijdig kunstenaar van onder andere krijt- en houtskooltekeningen die hij vooral in de late jaren veertig tot midden jaren vijftig maakte. Deze tekening is in 1958 verworven voor de rijkscollectie via de Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR) waarvan Smit jaren gebruik maakte. Er is (mij) slechts één vergelijkbare andere tekening van Smit bekend, ook een houtskooltekening, van een donkere man ten voeten uit, een gitarist in smoking, ook uit de jaren vijftig."

Mitchell Esajas

"Deze tekening van een donkere man in pak met stropdas en kortgeknipt haar doet me denken aan het lot van Surinaamse migranten. Voor de Tweede Wereldoorlog waren het vooral de mensen uit de hogere klasse van Suriname die het zich konden veroorloven om de oceaan over te steken. Ook vonden kleine aantallen verstekelingen hun weg naar Nederland. Vanwege discriminatie en een gebrek aan opleiding kwamen ze moeilijk aan het werk en sommigen belandden als jazzmuzikant in de entertainmentindustrie. Bekende Surinaamse jazzmuzikanten uit deze periode zijn Teddy Cotton, Kid Dynamite en Max Woiski Sr. Ze waren vaak strak in pak gekleed, net als de persoon op deze tekening.

Na de oorlog migreerden steeds meer mensen uit de arbeidersklasse naar Nederland om daar te helpen bij de wederopbouw. Ook kwamen steeds meer Surinamers naar Nederland om te studeren. Onder de veranderende en groeiende groep Surinamers in Nederland ontstond een beweging voor onafhankelijkheid. Ze organiseerden in de jaren vijftig herdenkingen en feesten rondom de afschaffing van de slavernij (Keti Koti) waarbij ze strak in pak Hotel Krasnapolsky in Amsterdam bezochten voor de jaarlijkse emancipatieviering. Deze man zou een van de naoorlogse arbeiders kunnen zijn die zich netjes had aangekleed voor een speciale gelegenheid, misschien wel een Keti Koti viering."