Scène in het Bois de Boulogne

Simone Zeefuik

"Dit schilderij van Heilbuth toont een wit kind met haar witte kindermeisje en een Zwart jongetje. De positie van het jongetje ten opzichte van de twee figuren voor hem en het feit dat hij duidelijk spullen van het meisje draagt, geven, in combinatie met zijn huidskleur, belangrijke informatie over de plek die hem in dit gezelschap is opgelegd. Heilbuth leefde in een van de vier eeuwen waarin witte Europeanen Zwarte personen tot slaaf maakten, kochten, verkochten en behandelden als handelswaar. Een voor het overgrote merendeel van de witte Europeanen genormaliseerd onderdeel van deze mensenhandel was het ‘cadeau doen’ van Zwarte kinderen aan witte families.

De huidige beschrijving in de database van de rijkscollectie RCE, ‘Kindermeisje met meisje en gekleurd jongetje’, is onderdeel van een overtuiging dat witte mensen de enige personen ter wereld zijn waarvan de huidskleur niet vermeld dient te worden. Deze misvatting leunt op een vals vertrouwen dat wit zijn beschouwt als neutraliteit en norm."

Dineke Stam

"Ferdinand Heilbuth schilderde elegante vrouwen in de buitenlucht, zelden staan hun namen erbij. Wie op dit doek zijn afgebeeld is evenmin bekend. Centrale figuur in het schilderij is het jonge meisje. Zo te zien is ze geboren in een rijke Europese familie. Zij is met twee bedienden op stap in het Parijse Bois de Boulogne. Een volwassen dienstbode, een witte vrouw, draagt haar hoepel. Een kleine donkere man met een opvallende hoed loopt achter haar en houdt haar rode mantel of kleed vast.

Vanaf de 17de eeuw kwam het vaak voor dat uit Afrika, Azië of de Amerika’s afkomstige mensen aan Europese hoven werkten. Esther Schreuder heeft het levensverhaal van twee van hen beschreven in Cupido en Sideron. Twee Moren aan het hof van Oranje (Balans 2017). Zij waren op jeugdige leeftijd cadeau gedaan aan stadhouder Willem V om als ‘hofmoor’ in de uitgebreide hofhouding te dienen. Misschien is zoiets ook gebeurd met de man van kleur op dit schilderij. Of was hij voor de afschaffing van de slavernij in 1848 meegenomen door een plantage- en dus slaveneigenaar vanuit een van de Franse koloniën?"

Hanna Pennock

"Het stralende middelpunt van dit zorgvuldig gecomponeerde schilderij is het meisje in haar witte kledij. Ze trekt een speelgoedkonijntje voort (ook wit) dat op een trommeltje roffelt. Zij loopt aan de hand van een kindermeisje, dat haar hoepel draagt. Een zomerse wandeling in een van de Parijse parken halverwege de 19de eeuw. Achter haar loopt een jongen die haar omslagdoek draagt.

Dit is een genreschilderij, een anekdotisch tafereel, aangenaam en zonder enige intentie van maatschappijkritiek. Misschien heeft de schilder naar model gewerkt. Maar zijn figuren zijn geen herkenbare mensen – het zijn types. Het doek is geschilderd in het atelier, plein-air schilderen deed men nog nauwelijks.

Dus wat doet die zwarte jongen daar, die ‘jonge negerknecht’ zoals hij bij de particuliere schenking in 1955 op de inventariskaart werd beschreven? In geen enkele andere voorstelling zien we hem terug. Heeft hij wel bestaan?

De Duitse genreschilder Heilbuth kopieerde deze voorstelling naar een beroemd schilderij van zijn landgenoot Ludwig Knaus (1829-1910) die zich in 1852 in Parijs had gevestigd. In 1855 toonde Knaus La Promenade op de Salon waar het doek voor 8.000 francs door de Franse Staat werd aangekocht. Hij maakte er verschillende versies van, waarvan er een zich in het Louvre bevindt. En nog steeds is de voorstelling populair: voor een habbekrats kun je een litho, een Kunstdruck of een poster ervan op het internet vinden."